Przedawnienie roszczeń
Instytucja przedawnienia roszczeń z założenia służyć winna zapewnieniu stabilizacji stosunków społecznych poprzez penalizowanie postępowania wierzyciela niedbającego dostatecznie o swoje interesy tj. niedochodzącego przysługujących mu praw w przewidzianych prawem terminach.
Istota przedawnienia wyraża się w uzyskaniu przez dłużnika możliwości uchylenia się od zaspokojenia roszczeń przysługujących wierzycielowi w sytuacji, gdy od daty ich wymagalności upłynie czas określony w przepisach prawa. Co oczywiste, w opisywanej sytuacji zobowiązanie dłużnika nie wygasa, niemniej staje się zobowiązaniem naturalnym, zasadniczo niemożliwym do dochodzenia w formie przymusu państwowego (na drodze postępowania sądowego/egzekucyjnego).
Podstawowe terminy przedawnienia roszczeń
Zgodnie z zasadą wyrażoną w dyspozycji przepisu art. 118 Kodeksu Cywilnego podstawowym terminem przedawnienia jest okres:
- 3 lat – dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej a także
- 6 lat – dla roszczeń, które nie znajdują się w desygnacie nazw: okresowe; związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Koniec terminu przedawnienia roszczeń przypada każdorazowo na ostatni dzień roku kalendarzowego. Odmiennie przedmiotowa kwestia kształtuje się w odniesieniu do kategorii żądań, których termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata – niemniej, na potrzeby niniejszego wpisu, analizie poddano wyłącznie przewidziane podstawowe zakresy temporalne.
Związek roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej
W praktyce, w zależności od odmiennych (co oczywiste) preferencji przeciwstawnych stron w zakresie przedawnienia roszczeń rozmaicie interpretowanym pozostaje określenie związania roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Nadużycia interpretacyjne w omawianym zakresie nie umknęły jednak uwadze judykaturze Sądu Najwyższego, który odniósł się do omawianego zagadnienia w Wyroku wydanym w dniu 26 maja 2021 roku w sprawie toczącej się pod sygnaturą akt: III CSKP 92/21, wskazując, że niezasadnym jest twierdzić jakoby jakikolwiek związek roszczenia z działalnością gospodarczą determinował zastosowanie 3 letniego terminu przedawnienia – a jedynie taki, który pozostaje z nią w relacji funkcjonalnej. O istnieniu takowej zasadnym jest twierdzić, gdy czynności podejmowane przez przedsiębiorcę (a stanowiące źródło jego roszczeń) pozostają w normalnym związku z działalnością, tj. podejmowane są w celu realizacji zadań immanentnie związanych z przedmiotem jego funkcjonowania w realiach gospodarczych.
Przedawnienie roszczeń stanowi jeden z podstawowych, niejednokrotnie jedyny, element koncepcji obronnej dłużnika. Analogicznie staje się również skuteczną przeszkodą w egzekwowaniu przysługujących wierzycielowi należności. Opóźnienie w realizacji uprawnień wierzycielskich niemal zawsze obarczone jest ryzykiem, niemniej wiedza materii terminów przedawnienia roszczeń znacząco wpływa na powodzenie jego oszacowania.